Een uitvaart bijwonen is niet alleen kommer en kwel. Het heeft eigenlijk een heel goede functie. Want het leert je ontzettend veel. Dit bedacht ik me laatst toen ik op een bijzondere locatie was in Rijswijk.
Geen Déjà vu
Na de bijeenkomst van de businessclub afgelopen 13 juni, georganiseerd door RememberMe.nl, en een aanvraag voor een fotoreportage van een kleinkind van een vriend van mijn vader, besefte ik mij dit extra. De locatie van de businessclub was werkelijk prachtig en ik had direct het gevoel dat ik hier al eens geweest was. Het was zeker geen déjà vu. Ik dacht dat ik hier, ver voor mijn werkzaamheden in de uitvaartbranche, bij een condoleance van een vriend van de familie was geweest. Maar echt zeker weten deed ik het niet. De plaats (Rijswijk) klopte wel. Ik liet het verder los om het uit te zoeken want ik had er geen foto's van, maar bleef onbewust wel denken aan dat specifieke afscheid. De aanvraag voor een reportage die ik een week later kreeg van het kleinkind van de vriend van mijn vader, bevestigde me dat het inderdaad op landgoed Te Werve was geweest. Ze koos mij als fotograaf vanwege de link tussen mij en haar opa, die zij nog altijd zo mist.
Even terugblikken
De uitvaart die ik toen meemaakte is nu veertien jaar geleden, van een van de beste vrienden van mijn ouders. Deze vriend kwam veel bij ons in het gezin. Altijd wanneer we iets elektronisch te klussen hadden, met carnaval was hij altijd in Brabant en soms ging hij mee op groepsvakanties. Zijn vrouw en kinderen liet hij thuis in Rijswijk. Een unieke situatie. We kenden dit gezin uiteraard wel. Meer nog van de verhalen dan in levende lijve. Andersom ook. Wanneer we elkaar zagen was het geheel goed en vertrouwd. De uitvaart voelde net zo. Natuurlijk was het verdrietig, maar ook persoonlijk, hartelijk, vol eigenschappen die deze vriend ook in zich had en bovenal vertrouwd. Samen vierden we het leven van deze fantastisch fijne man, samen deelden we in het verdriet.
'Wat hebben we toen gelachen'
Mijn vader hield een toespraak, met vele anekdotes uit het leven gegrepen. Na het begraven liepen we allen naar de buitenplek, landgoed Te Werve, waar het zo prettig en gemoedelijk toeven was. Het was een heerlijke zomerse dag en de condoleance werd vooral buiten gehouden. Deze setting maakte het geheel minder zwaar en beladen. We hebben nadien nog veel herinneringen opgehaald met elkaar, verhalen gedeeld met de familie en ook gelachen. Want dat was immers een van zijn uitspraken: “Wat hebben we toen gelachen”.
Dit alles markeerde zo mooi wat klopte bij de vriendschap, althans zo herinner ik het me. Er zijn geen foto’s van.
Persoonlijke invulling
Nu wordt iedere uitvaart persoonlijk ingevuld, maar het meemaken ervan leert je ook heel veel. Deze uitvaart leerde mij dat een uitvaart deels buiten gehouden kan worden, dat het ingevuld kan worden zoals je wenst en zoals het bij de overledene past. Toen mijn moeder overleed, nu zo’n 8 jaar geleden, hebben wij het geluk gehad dat de condoleance ook buiten gehouden kon worden. Maar ik weet niet of we dit gedaan hadden wanneer we niet het voorbeeld van zo’n vijf jaar daarvoor hadden.
Verschillende vormen, gebruiken en rituelen
Ik maak als afscheidsfotograaf tegenwoordig veel verschillende uitvaarten mee en zie veel verschillende invullingen hiervan. Het zorgt er voor dat ik precies zie wat ik geweldig vind en wat me minder aanspreekt. Ik kom op locaties die gevoelens oproepen, ik ervaar steeds meer andere vormen, gebruiken en rituelen. Ik spreek tegenwoordig mijn wensen uit voor wanneer ik sterf en laat ook aan anderen horen wat er mogelijk is.
Niet in een rijtje, onder een steen
Ik weet nog dat ik voor het eerst op een natuurbegraafplaats kwam waar een urn begraven werd. “Wauw,” dacht ik toen, “nu is het mogelijk om meerdere mensen tevreden te stellen.” Ik wil me namelijk laten cremeren, maar onze kinderen willen me laten begraven. Zij willen een plek waar ze dan heen kunnen, maar ik wil niet in een rijtje liggen en al helemaal niet onder een steen of iets dergelijks. Zo ging ooit het gesprek, maar hier was de oplossing. De as in een urn en deze begraven op een plek die ik geheel fijn vind. Zo in de natuur en niet in een rijtje.
Geen koffie en cake
Het meemaken van uitvaarten heeft dus wel degelijk een positieve invloed. Je ziet hoe mensen ermee omgaan, de invullingen van een ceremonie, zoals rituelen, de muziek, de foto’s, enzovoorts. Dan heb je eromheen het vervoer, de condoleance, het begraven, defileren. We gedragen ons nu eenmaal als kuddedieren. We apen elkaar na. Wanneer we een uitvaart meemaken dan denken we al gauw dat het zo hoort en vullen we iets in naar dat voorbeeld. Maar tegenwoordig is er zoveel mogelijk. We hoeven geen koffie met cake te serveren, we kunnen aan de heerlijke macarons of andere hapjes en daarna een borrel drinken. Vele locaties zijn geschikt voor een uitvaartceremonie of een condoleance. Een uitvaart mag best bij het leven van de overledene passen. En oh ja: vergeet dan niet om een bekwaam afscheidsfotograaf in te huren die dit gebeuren zo onopvallend mogelijk, maar met gevoel voor je vastlegt. Het niet hebben van beeldmateriaal is iets wat veel mensen achteraf betreuren. Terugkijken brengt je veel meer dan je van te voren kunt bedenken, zo leert de ervaring.
*De foto’s bij dit blog komen van Nicole Dees, een van de huidige studenten van mijn opleiding “ Bekwaam Afscheidsfotograaf”.
