Het vergeten leven

Ik krijg een oproep voor een verzorging in een verpleeghuis door. ‘Geen familie aanwezig’, staat erbij. Dat zal ik ter plaatse wel zien. Mijn ervaring heeft me geleerd dat de kamer van de overledene soms toch vol zit met nabestaanden. Of dat -wanneer ik zo snel mogelijk naar de genoemde locatie ga ‘omdat er familie wacht’-  bij aankomst blijkt dat de familie al weg is.

Saharazon

De weersverwachting vandaag was een blauwe lucht en zon. De zon is wel te zien, maar heeft vandaag een oranjerode kleur. Het blijkt een zogenaamde ‘Saharazon’ te zijn. Gefascineerd door dit bijzondere verschijnsel rijd ik naar de zorginstelling. Er blijken toch nabestaanden aanwezig te zijn; de echtgenoot en dochter van de overleden dame. Ik loop met de verzorgende mee en zij kondigt mij aan als ‘de aflegster’. De echtgenoot kijkt mij onderzoekend aan. Ik kijk naar hem en probeer te peilen hoe de situatie is. De man lijkt een beetje overstuur, wat logisch is, na het overlijden van zijn echtgenote. Maar er is nog iets, waar ik de vinger niet op kan leggen.

"Meneer wilde bij het afleggen blijven en de dochter meehelpen, maar dat heb ik hen afgeraden", zegt de verzorgende. "Want dat is natuurlijk helemaal niet prettig om te zien!" Ik kijk haar verbaasd aan en kom gelijk in actie. Ik vraag de verzorgende of zij wat linnengoed en een waskar voor mij kan halen en wend mij tot de echtgenoot en de dochter.  Ik leg hen uit dat ik geen ‘enge dingen’ ga doen en dat zij mee kunnen helpen bij het verzorgen, of in ieder geval erbij blijven als zij dat willen. En dat willen zij!

Verhalen

De verzorgende is intussen terug met de benodigde spullen en ik vraag of ik haar na afloop nog even mag spreken. Ik begrijp dat haar opmerking is voortgekomen uit onwetendheid over mijn werkzaamheden en ik wil haar straks graag nog iets vertellen. De echtgenoot en dochter zijn gerustgesteld en terwijl de echtgenoot toekijkt, verzorg ik met de dochter haar overleden moeder. Zoals meestal komen tijdens de verzorging de verhalen. De verhalen, die een beeld schetsen van het leven dat de overledene geleefd heeft. En ik ben even deelgenoot. Van hun mooie herinneringen en hun verdriet.

De overleden dame woonde al enige jaren op afdeling Geriatrie. Vanwege de steeds meer om zich heen grijpende tentakels van de ziekte Alzheimer, die van een ooit zeer ondernemende vrouw een verward hoopje mens maakten. Ik krijg een inkijkje in het leven van dit gezin, waarin moeder altijd de spil was.

Het loslaten begon eerder

Een vrouw die hield van kleur, prachtige kunst maakte en genoot van het leven. Totdat zij vergeetachtig werd en zij, in eerste instantie onmerkbaar, haar eerste stappen zette in ‘Dwaalland’. Met het verstrijken van de tijd begon zij haar eigen leven te vergeten en volgden voor haar echtgenoot en dochter jaren van veel geduld en zelfopoffering. Zoekend naar wegen om op de beste manier met haar dementie om te gaan. Maar ook begon toen al het loslaten. Het loslaten van de rol die ‘moeder’ in hun gezin had, maar ook het loslaten van de persoon die zij ooit was en nooit meer zou worden.

Dankbaarheid

Terwijl de echtgenoot en dochter vertellen en we ondertussen ‘moeder’ verzorgen, besef ik weer hoe bijzonder het is deelgenoot te mogen zijn van deze intieme gebeurtenis. Hoe dankbaar ik ben dat ik hen éven bij kan staan. En hoe blij ik ben dat ik hen het vertrouwen heb kunnen geven dat het ‘afleggen’ helemaal niet eng is, zoals de verzorgende hen in haar onwetendheid heeft voorgespiegeld. Als we klaar zijn met de verzorging pakt de dochter mijn beide handen en zegt: "Dit zijn van die dingen die je nooit vergeet. Ik zal niet vergeten hoe zorgzaam u bent geweest."

De verzorgende komt nog even kijken en ik knik haar even toe. Ze ziet dat alles goed is gegaan. Voor ik het verpleeghuis verlaat spreek ik haar nog even en bied aan om binnenkort een klinische les te komen geven, zodat ik haar en haar collega’s kan vertellen wat we nu precies doen tijdens ‘het afleggen’, zoals de laatste verzorging in deze instelling nog steeds genoemd wordt.

Onuitwisbare herinneringen

Als ik naar huis rijd steekt de nog steeds oranjerode zon af tegen een grijze, grauwe lucht. Zoals het vergeten leven, in een schijnbaar ondoordringbare grijze massa gevangen. Ik denk aan de verhalen over het kleurrijke leven van de overleden dame. Tevens koester ik de herinneringen aan mijn schoonmoeder, die de laatste jaren van haar leven ook doorbracht in ‘Dwaalland’.

Ondanks de grijze mist die vele dementerenden hun eigen leven doet vergeten, zal de liefde en de warme herinnering aan wie zij ooit waren niet uitgewist kunnen worden door deze ziekte.

Zoals de oranjerode zon zich vandaag niet laat tegenhouden door de grijze, grauwe lucht…