Islamitische uitvaart: gebruiken en rituelen

Elk geloof kent zijn eigen gebruiken en rituelen. Ook bij het afscheid komen er verschillende gewoonten om de hoek kijken. Vandaag nemen we je mee naar de islamitische uitvaart. Wist jij bijvoorbeeld dat je binnen de islam niet gecremeerd mag worden? En dat een begrafenis onder moslims van oorsprong een gelegenheid was voor enkel en alleen mannen? Wij praten je bij.

Cremeren is verboden

Er zijn verschillende moslimrituelen bij het overlijden en begraven. Toch kunnen per land of stroming de gebruiken verschillen. De regels over hoe te handelen bij een overlijden zijn gebundeld in de verzameling van de Hadiths (overleveringen). Zo moet het lichaam van de overledene bijvoorbeeld gerespecteerd worden en mag deze nooit worden beschadigd. Cremeren is verboden. In principe komt het er op neer dat er verschillende handelingen moeten worden verricht bij een islamitische uitvaart, en dat de imam (geestelijke) hierin een belangrijke rol speelt.

Taken bij een islamitische uitvaart

Simpel gezegd worden er vier taken onderscheiden bij een islamitische uitvaart:

1. Het wassen/reinigen van het lichaam
2. Het lichaam in doeken wikkelen
3. Gebed voor de overledene
4. De begrafenis

Het wassen van het lichaam is erg belangrijk, dit omdat volgens de Koran al het gestorvene 'onrein' is. Als eerste wordt de mond op zo'n manier gesloten dat deze niet openvalt. Het wassen van het lichaam gebeurt drie keer. Als het dan niet 'rein' genoeg is, dan zal er nog een wassing plaatsvinden. Het aantal wassingen moet overigens wel altijd oneven zijn. Mannen worden uitsluitend door mannen gewassen en vrouwen enkel door vrouwen. Bij het reinigen worden naast lotusblad, zepen en lekker ruikende parfums gebruikt. Deze producten mogen geen alcohol bevatten. Na dit schoonmaakproces wordt de overledene in doeken gewikkeld, waarbij de man drie doeken krijgt en de vrouw vijf stuks. De doeken mogen niet van zijde zijn en ook niet ''versierd' zijn met stiksels en dergelijke.

Gebed voor de overledene

Wanneer het lichaam na de wassing naar de moskee wordt overgebracht, volgt het janaza gebed (letterlijk: het 'dodengebed'). Dit gebed voor de overledene is open voor de hele gemeenschap, al verschilt per gemeenschap en ruimte of vrouwen hier ook aan meedoen. Het is verplicht dat minstens één moslim op de wereld een janaza gebed voor de overledene doet. Wanneer geen enkele moslim dit gebed doet, zijn alle moslims daar verantwoordelijk voor.

Gezicht richting Mekka

Wat past bij een islamitische uitvaart is ingetogenheid en rust. De overledene wordt gedragen bij de begrafenis, waarbij zoveel mogelijk mannen steeds een stukje de kist dragen. Bij dit draagproces wordt er meestal in een flink tempo gelopen. De overledene wordt op zijn rechterzijde in het graf gelegd, zodat zijn gezicht richting Mekka ligt. De lijkwade wordt aan het hoofd en de voeten losgemaakt en het graf wordt dusdanig gevuld dat de persoon in kwestie te allen tijde op de rechterkant van zijn zij ligt en blijft liggen. Om het hoofd te beschermen, kan er een stenen afdakje boven het hoofd gemaakt worden. Daarna worden er drie handen met aarde in het graf gestrooid door iedereen die bij de begrafenis aanwezig is. Elke strooimoment gaat hand in hand met de volgende spreuken:

• "Hiervan schiepen wij u"
• "Wij deden u hierin terugkeren"
• "Hieruit zullen wij u weer doen opstaan op de Laatste dag"

Een eenvoudig graf

Het graf van een moslim wordt opgevuld tot een bult, maar blijft beperkt tot een eenvoudig stukje grond waar geen 'versieringen' op komen te staan. Het enige wat er op komt is een eenvoudige steen met basisgegevens, zodat het graf teruggevonden kan worden. Wel mogen er bloemen op het graf gelegd worden. Tegenwoordig zien we in Nederland overigens wel steeds meer islamitische graven met wat luxere grafstenen. Hierbij kun je denken aan grafstenen met Koranteksten of afbeeldingen van bijvoorbeeld een moskee.

Nog meer weetjes over de islamitische uitvaart

• Van oorsprong is de islamitische uitvaart een gelegenheid voor alleen mannen. Bij sommige soennitische gemeenschappen mogen vrouwen na de ceremonie nog steeds niet meelopen naar het graf. Bij de sjiieten is het wel gebruikelijk dat vrouwen meelopen.
• Na de begrafenis wassen alle moslims hun handen.
• Moslims kennen een condoleanceperiode van drie dagen en een rouwperiode van veertig dagen. Om de nabestaanden te ontlasten, zorgen de familie en buren de eerste drie dagen voor hun eten.
• De weduwe rouwt overigens wel wat langer, namelijk vier maanden en tien dagen. In deze tijd draagt ze geen make-up of sieraden.

Bron: De Stichting Islamitisch Begrafeniswezen, Faisal Mirza (Wij blijven hier)