0
Terug naar overzicht

Uitvaartrituelen in andere culturen

09/07/2024
Stephanie Sequeira
Delen:
Uitvaartrituelen in andere culturen

Nederland is al eeuwen lang een multiculturele samenleving, waar veel verschillende culturen en religies naast elkaar bestaan. Dit betekent ook dat er verschillende uitvaartrituelen en -regels zijn. Wij kunnen ons voorstellen dat je niet alle uitvaartrituelen in andere culturen kent.

Het is echter in sommige gevallen wel handig om kennis op te doen over uitvaartrituelen in andere culturen. Zeker als je wordt uitgenodigd voor een uitvaart van iemand met een andere culturele achtergrond. Zo weet je wat je ongeveer kan verwachten en waar je rekening mee kan houden op de uitvaart. Daarom hebben wij de belangrijkste uitvaartrituelen in andere culturen - die veel in Nederland voorkomen - voor je op een rijtje gezet.

Uitvaartrituelen in andere culturen; wat kun je verwachten?

Caribische uitvaartrituelen

Het overgrote deel van de Caribische Nederlanders is rooms-katholiek. De uitvaart wordt vaak georganiseerd volgens de regels van de kerk waar de familie van de overledene toe behoort. Er vindt op de dag van de uitvaart een mis plaats in de kerk. Meestal wordt zwarte of witte kleding gedragen.

Er wordt over het algemeen gekozen voor begraven in plaats van cremeren. Het idee hierachter is dat het lichaam van de overledene ongeschonden het graf in gaat om aan de laatste reis te beginnen. Voordat men bij de begraafplaats aankomt wordt er nog een rondje in of om het huis van de overledene gemaakt met de kist. Op deze manier wordt het afscheid definitief. Nabestaanden geven de overledene vaak nog persoonlijke dingen mee in de kist maar ook goede wensen of vragen voor eerder gestorvenen. Na de begrafenis zijn er acht dagen van rouw waarbij er wordt gebeden. Tijdens deze rouwperiode wordt er niet alleen gepraat en gehuild, maar ook veel muziek gedraaid en soms zelfs gedanst. Op de achtste dag na de begrafenis doen de nabestaanden alle ramen open zodat de geest van de overledene hen rustig kan verlaten oftewel 'manda spiritu bai', letterlijk vertaald: stuur de geest weg. 

Chinese uitvaartrituelen

Ook de Chinezen kiezen traditioneel gezien voor begraven in plaats van cremeren. Een bijzonder uitvaartritueel dat voorafgaat aan een Chinese begrafenis is dat de nabestaanden nepgeld (of zoals zij het noemen: geestengeld) verbranden. Dit geld staat voor de rijkdom die de nabestaanden de doden toewensen in het hiernamaals. De Chinezen zien rood als de kleur van geluk en feest, dus het is niet gebruikelijk rode kleding te dragen op een uitvaart. Je kan het beste wit dragen, omdat zij dit zien als een geschikte kleur voor rouw. De nabestaanden kleden zich daarom volgens de traditie in witte kleding van ongebleekt katoen. De aanwezigen houden tussen beide handen wierookstokjes vast en maken hier driemaal een buiging mee.

Net zoals bij veel uitvaartrituelen in andere culturen zijn er ook hier heel wat rituelen die te maken hebben met het verjagen van geesten. Wanneer de kist het graf inzakt draaien de aanwezigen zich om zodat zij dit niet hoeven te zien. Ook dit heeft er mee te maken dat de geesten ver weg blijven en niet met ze mee naar huis gaan. Ook mag er nooit een paraplu worden opgestoken op de begraafplaats, omdat de geest van de overledene hier onder zou kunnen schuilen. Dus hoe hard het ook regent ... de paraplu blijft dicht!

Hindoestaanse uitvaartrituelen

Zoals bij veel uitvaartrituelen in andere culturen voeren de Hindoestanen ook rituelen uit die gericht zijn op het eren van de doden vóór en tijdens de uitvaart. Bij de Hindoestanen is het de gewoonte om te cremeren, omdat het lichaam dan het snelst terugkeert naar de 'bron'. Tijdens de uitvaart wordt meestal witte of zwart met witte kleding gedragen. Alleen een mannelijk familielid (de oudste zoon) mag de uitvaartrituelen uitvoeren. Hiervoor scheert hij zijn hoofd kaal als teken van rouw en respect.

Vooraf loopt hij eerst een aantal keer met een brandende diya (een traditioneel kommetje van klei met een watje van katoen als lont) rond de kist en brengt deze in aanraking met de mond van de overledene. Dit wordt de kus van de dood genoemd en staat symbool voor het lichaam dat wordt gecremeerd. Als laatste afscheid strooien de directe nabestaanden bloemblaadjes, kruiden en geurrijk water over het lichaam van de overledene. Daarna wordt de kist gesloten en mag de oudste zoon de kist in de oven doen om de verbranding in gang te zetten. Het lichaam van de overledene mag niet buiten het zicht van de familie worden verbrand.

Islamitische uitvaartrituelen

Bij een islamitische uitvaart komen veel rituelen kijken die zij streng naleven. Zo mogen moslims niet worden gecremeerd, maar moeten ze (het liefst) binnen 24 uur begraven worden. Dit is in strijd met de regels hier in Nederland (minimaal 36 uur), maar tegenwoordig kan daar een ontheffing voor worden aangevraagd.

Het gebed op de dag van de uitvaart vindt plaats bij de moskee. Er worden buiten de moskee drie rijen gemaakt waarbij iedereen in de richting van Mekka staat. De mannen staan op de eerste rij, in het midden staan de kinderen en op de laatste rij staan de vrouwen. Na het gebed wordt de kist naar de begraafplaats gebracht. De dragers van de kist wisselen elkaar regelmatig af. Omdat het dragen van de kist wordt gezien als een goede daad willen veel mannen hier bij helpen. Het kan zo zijn dat je geen vrouwen ziet op de begrafenis. In sommige islamitische gemeenschappen moeten de vrouwen namelijk thuis blijven of buiten de begraafplaats wachten. Zij mogen pas vanaf de dag erna het graf bezoeken. Dit hangt af van de geloofsrichting en de rituelen van de familie van de overledene. Bij een islamitische uitvaart is het niet de bedoeling om bloemen, kaarsen of andere spullen bij het graf achter te laten. In ons artikel Islamitische uitvaart: gebruiken en rituelen lees je nog meer over islamitische uitvaartrituelen.

Joodse uitvaartrituelen

Bij een joodse uitvaart is het een ritueel om het lichaam te begraven in plaats van te cremeren. Kenmerkend voor een joodse uitvaart is dat er veel somberheid heerst. Bij de orthodoxe joden zijn bijvoorbeeld net zoals bij de moslims bloemen niet toegestaan. In plaats van bloemen worden er steentjes bij het graf neergelegd om te laten blijken dat de overledene niet vergeten wordt. Na de rouwdienst wordt de kist naar het graf gebracht, waarna de aanwezigen rondom het graf gaan staan. Eerst gooien de familieleden ieder drie scheppen met aarde op de kist en vervolgens doen de overige aanwezigen hetzelfde. Bij de liberale joden mogen zowel vrouwen als mannen hier aan deelnemen, maar bij de orthodoxe joden mogen alleen de mannen dit doen.

Goed om te weten is dat ze het op prijs stellen als je hen pas troost nadat de overledene is begraven. Zij vinden dat de nabestaanden zich eerst bezig moeten houden met het respecteren van de doden in plaats van het troosten van de levenden zolang het lichaam nog niet begraven is. In ons artikel Joodse uitvaart: gebruiken en rituelen lees je meer over de joodse uitvaart.

Kaapverdische uitvaartrituelen

Over het algemeen zijn Kaapverdianen Rooms-Katholiek. Er wordt voornamelijk gekozen voor begraven, maar ook cremeren is gebruikelijk. Over het algemeen zijn er geen strenge Kaapverdische uitvaartrituelen. Voorafgaand aan de uitvaart vindt er een mis plaats in een Rooms-Katholieke kerk. Tijdens deze mis krijgen de aanwezigen de kans om langs de open kist te lopen om voor het laatst afscheid te nemen. Dit kan vaak lang duren, omdat er wel honderden mensen aanwezig kunnen zijn. Familie is namelijk erg belangrijk bij de Kaapverdianen en het komt vaak voor dat er ook grote groepen familieleden over komen vliegen vanuit Kaapverdië. Ook kan je er voor kiezen om een kaarsje aan te steken in de kerk met de overledene en zijn naaste familie in gedachten.

Er wordt niet zo zeer op de kleding gelet zolang je er maar netjes uit ziet. Je zult wel merken dat er vooral zwart wordt gedragen en geen kleur tenzij dit is afgesproken. Net zoals bij uitvaartrituelen in andere culturen is het gebruikelijk dat de familie en vrienden de kist naar de laatste rustplaats brengen na de mis in de kerk. Er komt vaak veel gehuil en geschreeuw bij kijken. Bij de Kaapverdianen is dit onder de vrouwen zeer normaal.

Molukse uitvaartrituelen

De meeste Molukkers zijn protestant en vaak wordt er gekozen voor een begrafenis. Een belangrijk uitvaartritueel binnen de Molukse gemeenschap is de troostdienst die wordt gehouden op de avond vóór de begrafenis. Dit wordt de ‘malam penghiburan’ genoemd wat letterlijk 'de avond van de troost' betekent. Deze troostdienst is vaak zelfs belangrijker dan de uitvaart zelf. Er zijn veel meer mensen bij zo een troostdienst dan op de uitvaart zelf. De nabestaanden worden tijdens deze dienst door de predikant getroost met het gesproken woord. 

Bij een Molukse uitvaart wordt er op de dag van de uitvaart eerst een dienst gegeven waarna ze naar de begraafplaats gaan met de kist. Eenmaal aangekomen bij het graf wordt er vaak door een dominee een stuk uit de bijbel gelezen terwijl de aanwezigen rondom het graf staan. Nadat het 'Onze Vader' wordt gebeden gooien de naasten met bloemblaadjes. Soms worden er ook parfumflessen meegegeven in het graf. Nadat de kist is gezakt schept ieder familielid aarde over de kist.

Surinaamse uitvaartrituelen

Een typische Surinaamse uitvaart bestaat eigenlijk niet. Dit komt omdat Surinamers onder te verdelen zijn in onder andere Chinezen, Creolen, Hindoestanen, Indianen en Javanen. Iedere groep heeft eigen uitvaartrituelen en tradities. Over de Hindoestaanse uitvaartrituelen hebben we hierboven geschreven. Wij gaan hier kort in op de uitvaartrituelen van de Surinaamse Creolen, omdat dit ook een grote groep is in Nederland. Creoolse uitvaarten zijn vrij uitbundig. Surinamers zeggen dat ze dansend naar hun laatste rustplaats willen worden gebracht. Dit dansen wordt in hun cultuur gezien als een vorm van rouwverwerking, omdat je door het dansen niet denkt aan de pijn en verdriet van het verlies en omdat op die manier de ziel van de overledene zonder verdriet het lichaam kan verlaten.

De avond voordat de uitvaart plaatsvindt wordt er eerst nog een dodenwake gehouden. Deze dodenwake gaat heel de nacht door tot in de ochtend. De familieleden praten, zingen, dansen, bidden en eten samen. Op de dag van de uitvaart wordt er een plechtigheid gehouden in een uitvaartcentrum. Na deze plechtigheid wordt de kist naar de begraafplaats gebracht. De aanwezigen lopen vaak zingend achter de kist aan. De dragers van de kist maken ook bepaalde dansbewegingen, zodat de kwade geesten hun pad naar de begraafplaats niet kunnen volgen. Het is belangrijk dat je op een Creoolse uitvaart let op je kleding, de aanwezigen dragen bijna altijd wit en de vrouwelijke nabestaanden dragen een hoofddoek, de 'anjisa' genaamd.

Vraag altijd na wat de uitvaartrituelen in andere culturen zijn

Zoals je hebt kunnen lezen zijn de uitvaartrituelen in andere culturen erg divers en zijn er ook verschillende dingen waarmee je rekening moet houden. Uiteraard kunnen nabestaanden wel eens afwijken van de traditionele uitvaartrituelen. Vraag daarom altijd voor de zekerheid na wat de uitvaartrituelen in andere culturen zijn of wat de persoonlijke wensen van de nabestaanden zijn met betrekking tot bijvoorbeeld kleding. Natuurlijk wordt er niet van je verwacht dat je alles precies zo doet als hen, maar hoe meer je weet, hoe meer je je kan voorbereiden en aanpassen. Voor de nabestaanden is dit ook een vorm van respect naar hen toe. 

Delen:

Reacties (2)

Reactie van Angelique op 15 sep 2023, 14:13
"Ik heb een chanta uitvaart wat houd dit in? Wat zingen zij de hele tijd?"
Reactie van Jannie de haan op 6 sep 2021, 16:25
"Mijn cultuur staat er niet bij ben op zoek naar gebruiken bij overlijden mensen uit Oekraïne christenen zodat ik geen plankmis slaat dingen doe die echt niet-ontvankelijk doen zijn kan Leemans mij adviseren"

Reactie plaatsen

RememberMe

Voor een afscheid met een gekleurd randje